Sipri, het gerenommeerde Zwitserse vredesinstituut, maakt jaarlijks een balans op van de militaire uitgaven in de wereld. In april vorig jaar verscheen het rapport over 2023. (1)
Het is geen leuk overzicht. Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid werd er zoveel uitgegeven aan bewapening. Met een voorzichtige extrapolatie komen we in 2024 aan 2500 miljard dollar voor “defensie”. De Verenigde Staten liggen aan top met $916 miljard gevolgd door China en Rusland met schattingen rond $300 en $110. De 14 Europese landen met de hoogste militaire cijfers (dus zonder Canada en bijvoorbeeld Baltische staten) gaven samen $400 uit. Oekraïne met $65 miljard staat in de top3 met Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.
Nu Trump en zijn entourage al tientallen keren lieten blijken dat ze Oekraïne willen uitleveren aan Rusland slaan heel wat Europese landen in een kramp. De VS maakten meteen ook duidelijk dat Europa voor hen geen prioriteit meer uitmaakt. Hun blik is op Azië gericht en vooral naar een opkomend China. Nochtans had Europa beter moeten weten. Verscheidene waarnemers zeggen al maanden dat de VS zich misrekend heeft met de idee dat Rusland militair kon verslagen of teruggedrongen worden en dat de kost voor de VS te groot werd.
Jeffrey Sachs, een professor in internationale ontwikkeling en adviseur van meerdere landen en ook van de Verenigde Naties , zei onlangs: “Ik smeekte de Oekraïners. (…) ik adviseerde de Oekraïners dat ik niet anti-Oekraïens ben, helemaal pro-Oekraïens. Ik zei: red jullie levens. Red jullie soevereiniteit. Red jullie grondgebied. Wees neutraal. Luister niet naar de Amerikanen. (…) Trump wil geen verliezende hand. Daarom is het waarschijnlijker dan niet dat deze oorlog zal eindigen omdat Trump en president Poetin het eens zullen worden om de oorlog te beëindigen. Europa met al zijn grote oorlogszucht, speelt geen rol.”
Jeffrey Sachs hield deze toespraak op 22 februari 2022 voor het Europees parlement. We mogen hopen dat zijn woorden bij onze parlementairen zijn doorgedrongen.
Europese landen geven dus nu al 4 keer meer uit aan defensie dan Rusland. Moeten we nu nog massaler gaan militariseren? Is dat wat we de wereld toewensen: Een wapenwedloop tussen 4 grootmachten? En dat in een omgeving waar dictaturen en autoritaire bonobo’s de macht uitmaken. En dat op een moment dat klimaatdrama’s tot de orde van de dag behoren en nog grotere catastrofes voor de deur staan.
Het is nu al in veel landen ieder voor zich. Bijna gelijktijdig dat de VS hun steun aan allerhande ontwikkelingsprogramma’s afschaffen, reduceert België zijn ontwikkelingshulp met 25%.
Na WOII groeide in Europa langzaam het besef dat veiligheid iets anders kan zijn dan militair opbod. Niettegenstaande een groot wantrouwen langs beide zijden van het toenmalige ijzeren gordijn slaagde men er toch in om de omslag te maken: in plaats van veiligheid na te streven door militair de sterkste te zijn kan men ook streven naar een veiligheidsstructuur op basis van groeiende samenwerking. Dit beleid werd na het ontbinden van het Warschau pact opzij gezet door Nato-uitbreidingen richting oosten.
Wat weerhoudt Europa om terug de richting van een gemeenschappelijk Europees Huis te kiezen?
Dat zal natuurlijk niet gemakkelijk zijn met figuren als Orban, Fico en Meloni (resp Hongarije, Slowakije en Italië) die zowel Poetin als Trump als voorbeelden zien. Het zijn deze figuren die samen met AFD, PVV, Vlaams Belang, Rassemblement National, PiS en andere extreemrechtse partijen Europa in een richting duwen die vijandig staat tegenover mensenrechten en een internationale orde gebaseerd op internationaal recht. Hun richting is vreemd aan een democratie waar uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht mekaar controleren en in evenwicht houden. Zij kiezen voor een weg die leidt naar uitsluiting van minderheden en monddood maken van politieke tegenstanders. En ze zorgen zeker niet voor een Europa dat gebaseerd is op menselijke waarden.
Europa staat daarmee voor een dubbele uitdaging.
Enerzijds haar grondvesten gebaseerd op mensenrechten en democratie verstevigen. Een minimale indicatie is dat Israël niet langer gesteund wordt in haar genocide tegenover de Palestijnen. Een migratiebeleid dat ervoor zorgt dat duizenden mensen de dood vinden in hun poging Europa te bereiken, moet dan snel worden verlaten. Extreemrechtse partijen mee het beleid van Europa laten bepalen is dan een verkeerde keuze. Het Internationaal Gerechtshof en Internationaal Strafhof moeten versterkt worden (2).
Anderzijds heeft Europa nood aan een inclusief veiligheidsbeleid dat rekening houdt met de veiligheidsbehoeften van alle naties, ook dus Rusland. Het militariseren van Europa zal dan een dure en overtollige uitgave zijn. Op termijn geeft dit een hogere veiligheidsgarantie ook voor Oekraïne.
China, Rusland en de VS zijn niet de enige landen in de wereld. Ook andere landen zijn op zoek naar een positie tussen de grootmachten. Samenwerkingen met deze landen aangaan en versterken kan een stabiliserende factor zijn in de wereld.
(1) (https://www.sipri.org/publications/2024/sipri-fact-sheets/trends-world-military-expenditure-2023)
